Në Prishtinë u hap Muzeu i Fëmijëve të Luftës: Fëmijët e mbijetuar ndajnë kujtimet
Në luftën e fundit në Kosovë, kanë mbetur të vrarë 13.500 persona, ndërsa 1.000 prej tyre kanë qenë fëmije.

Lufta për shumë nga ne ka mbetur në kujtesën tonë, mund të themi në kujtesën tonë të largët. Në vitet e pasluftës, kur energjia elektrike ndalej pas darke, kur qirinjtë vendoseshin mbi tavolinë në dhomën e ndejës, fillonin rrëfimet për luftën. Ndonjëherë pse ndonjë mysafir ishte aty e shumë herë pse neve si fëmijë na interesonte të dinim se ku ishin familjarët tanë në luftë e, mbi të gjitha, ku ishim ne si fëmijë. Si i kalonim ditët e luftës? A frikësoheshim nga zhurmat e armëve e të bombardimeve? A kishim të ftoftë?... E shumë e shumë pyetje, të cilat shuheshin vetëm atëherë kur familjarët tanë na tregonin se çfarë kishim bërë gjatë luftës.
Të gjitha këto kujtime dukej se ishin ngulitur thellë në kujtesën time, por edhe të personave të tjerë, të cilët ishin fëmije gjatë luftës dhe luftën e kishin përjetuar në shkallë të ndryshme, dikush më pak e dikush më shumë, por të gjithë ishin aty.
Këto kujtime u rikthyen këtë të mërkurë, nga Bjeshkë Guri, përmes ‘’Muzeut të Fëmijëve të Luftës’’, ku u shfaqën tregimet e fëmijëve të luftës së fundit në Kosovë.

Ky muze, ndryshe nga muzetë e luftës në Kosovë, ka sjellë një anë të cilës asnjëherë nuk i kemi dhënë rëndësi, tregimeve të fëmijëve. Sikur me vite jemi fokusuar në dëmet të cilat janë shkaktuar, nënat të cilat prisnin për fatin e fëmijëve të tyre të pagjetur, familjarët duke varrosur baballarët, nënat e të afërmit e tyre. Por shumë radhë e pothuajse asnjëherë në atë se çfarë kanë përjetuar fëmijët gjatë kësaj lufte.
Për shumë nga ne që ishim fëmijë gjatë kohës së luftës, këto kujtime janë ende të freskëta, pak të përziera nga tregimet e të tjerave, se në fund të ditës, mendja jonë di të luajë truqe të shumta për të na mbrojtur nga trauma, e për shumë fëmijë të tjerë të luftës, këto kujtime janë të fshehura thellë në kujtesën e tyre dhe asnjëherë nuk kanë dalë nga aty.
Ora shënonte 18:30. Pas disa fjalimeve hyrëse nga organizatorët dhe një fjalimi nga vetë drejtoresha e këtij muzeu, Bjeshkë Guri, ku tregoi se nga ka ardhur kjo ide dhe puna e cila është bërë, erdhi koha që të drejtoheshim në hapësirën ku ishin të vendosura tregimet e këtyre fëmijëve.

Këtyre fëmijëve, të cilët tashmë janë në të 30-at e hershme, mirëpo kujtimet e tyre nga lufta ende mbesin të freskëta në mendjen e tyre.
Teksa sodisja hapësirë, ndoshta pse ka kaluar kohë, nuk ndieja ndonjë emocion, dukej një muze i zakonshëm, nga ata muze në të cilët sa për ta shuar kureshtjen kalimthi shikon disa piktura të renesancës apo disa skulptura të antikitetit. Teksa hyje më thellë, kujtesa fillonte ta bënte punën e saj: disa batanije të vendosura në dritare, dhe zërat e familjarëve riktheheshin.
‘’Gjatë kohës së luftës, kemi vendosë qebe në dritare gjatë natës për mos me u vërejtë drita jashtë, se gjujshin me snajperë, çdo figure e cila lëvizte në dhomë. Zakonisht në banesa e kemi ba, ka qenë një punë e përditshme, çdo mëngjes i kemi largu, çdo buzë mbrëmje i kemi vendosë’’.

Të njëjtin rrëfim e tregonte një grua, kur kujtonte fëmijërinë e saj, edhe pse ajo në Prishtinë, e familja ime në Skënderaj, mirëpo përjetimet ishin të njëjta.
Një tendë e ndërtuar nga një llastik, tendë e cila ishte ngritur kryesisht në malet e thella të Kosovës, apo edhe në Kukës e Bllacë. Por, edhe pas përfundimit të luftës, gjersa tentonim që të i rindërtonim shtëpitë e shkrumbuara, me muaj shumë familje qëndruan në këta ‘’shatora’’.
Kur hyje brenda, ndjesia ishte e njëjta, një ‘’llastik’’, i bardhë nga brenda e një e kaltër e ndezur nga jashtë, sigurisht ndonjë donacion nga ndonjë organizatë botërore, por shpëtim dhe e vetmja copë strehimi për shumë familje kosovare.
Për të vazhduar te një pako me ngjyrë të verdhë...
Vazhdimisht kam folur për atë pako, pako ushqimore e hedhur nga aeroplani nga forcat e KFOR-it.
Si një “jackpot”, nuk di se si familja ime kishte përfunduar me një sasi të pafund të këtyre pakove ushqimore, ku përmbanin llojllojshmëri ushqimesh, mirëpo ajo se çfarë mbaj mend është se për një javë të tërë kishim ngrënë një lloj biskote të kripur me gjalpë kikiriku. Deri në atë pikë, sa kur i shihnim këto pako, filluam të i injoronim, jo pse ishim përbuzës ndaj këtij ushqimi që kishte ardhur si një shpëtim për barqet tona të zbrazura, por për shkak se aq shumë kishim ngrënë, sa organizmi ynë filloi që ta refuzonte këtë ushqim.
Edhe sot, 25 vjet mbrapa, unë ende refuzoj që të i ha këto biskota e gjalpin e kikirikut, pasi që çdo kafshatë e këtij ushqimi më sjell kujtime të cilat ndoshta as nuk dua të i kujtoj.

Kjo ishte një ndër pjesët më emocionale të këtij muzeu, më sillnin një kujtim të hidhur të cilin as nuk dua ta kujtoj, por në një formë e mbaj shumë afër zemrës, një konflikt i brendshëm mbi shijen e hidhur të urisë dhe ngopjen me këto biskota.
Por, ajo e cila bëri që një lot të rridhte ishin vizatimet e fëmijëve kosovarë, të cilat i kishin bërë si refugjatë në Lushnjë të Shqipërisë, një vizualizim i asaj të cilën ata e kishin parë në fshatin dhe qytetin e tyre, por edhe gjatë rrugës të cilën e kishin bërë në këmbë për në Shqipëri.
Njerëz të vrarë e shtëpi në flakë. Këto vizatime ishin bërë nga fëmijë jo më shumë se 10-12 vjeç. Mjaftueshëm që edhe sot të i kujtojnë.
Ky muze, jo vetëm mua, por edhe të tjerëve që ishin të pranishëm u solli kujtime mbi kujtime, të cilat i ndanin më shoqërinë e tyre.
A të kujtohet kur ishim refugjatë në Kukës... refugjatë në Bllacë... rrugës për në mal... paslufta... ndihmat humanitare të pasluftës... Si i gjetëm shtëpitë e djegura kur u kthyem? Si luanim në rrugët e mbuluara më gëzhoja plumbash e këto gëzhoja i kthenim në lojë?

Reflektimi 25 vjet pas krejt asaj se çfarë ka ndodhur gjatë luftës në Kosovë, e ku fëmijët kanë qenë më të prekurit, pak nga ajo se çfarë kanë parë, pak nga vuajtjet e familjes të cilat i kanë përjetuar, pak nga uria, pak nga frika, pak nga mosdija e më të rriturve që të kujdesen për mirëqenien e tyre. Në fund të ditës, në mënyrë kolektive i kemi përjetuar të gjitha këto vuajtje e trauma, dikush më pak e dikush më shumë.
Fëmijët janë ata të cilët për shumë vjet e kanë mbajtur brenda tmerrin të cilin e kanë përjetuar.
Ky muze shumë i rëndësishëm, në një hapësirë të vockël, meriton të jetë në një kënd të Muzeut të Kosovës apo në ndonjë hapësirë publike, ku të gjithë fëmijët të cilët e kanë përjetuar këtë lloj tmerri e ndajnë atë më të tjerët.
25 vjet pas, traumat ende nuk janë shëruar, ato janë të freskëta te këta fëmijë, të cilët pa dëshirën e tyre u ekspozuan ndaj tmerreve.