Hulumtuesja Tromp për gjykimin e krerëve të UÇK-së: Drejtësia e ngadaltë, nuk është fare drejtësi
Nevenka Tromp, hulumtuese e njohur në Tribunalin e Hagës për Krime Lufte në ish-Jugosllavi dhe profesoreshë në Universitetin e Amsterdamit, i ka përcjellur me vëmendje procedurat që po zhvillohen në Gjykatën Speciale të Hagës.
Në 1-vjetorin e nisjes së gjykimit në rastin e krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Tromp në një intervistë për Nacionalen ka dhënë qëndrimet e saj për disa prej problemeve kryesore në gjykim.
Problemi i parë, sipas Tromp, është natyra e akuzave që janë ngritur nga Prokuroria e Specializuar. Ajo thekson se Gjykata i ka hequr krimet serbe që janë kryer në Kosovë.
“Problemi i parë është padyshim natyra e aktakuzave dhe pretendimet për kriminalitet me përcaktimin e qëllimit të përbashkët të të paditurve ku nuk është artikuluar ndonjë shkakësi me krimet e kryera nga forcat serbe. Një çështje e ndërlidhur është se kjo gjykatë synon ekskluzivisht anëtarët e një pale ndërluftuese, e cila në vetvete i heq krimet e zyrtarëve të Serbisë dhe shtetit nga gjykimet. Kjo tani i takon mbrojtjes për të korrigjuar këtë disproporcionalitet gjatë pjesës së mbrojtjes të gjykimit”, tha Tromp për Nacionalen.
Problemi i dytë sipas Tromp është koha e gjykimit dhe transparenca.
“Problemi i dytë është koha që kërkon gjykimi. Deri më tani, ritmet e gjykimit të Prokurorisë janë mjaft të ngadalta. Për më tepër, shumica e provave nuk janë të hapura për publikun. Gjykimet e këtij lloji duhet të kenë një qëllim transformues për shoqëritë ku kanë ndodhur krimet e supozuara. Transparenca e procedurave ligjore është një nga shtyllat e sundimit të ligjit dhe seancat e mbyllura në gjykimin e Thaçit dhe të tjerëve, duhet të shmangen me çdo kusht”, deklaron ajo.
“Së fundi, ritmi i procesit gjyqësor është shumë i ngadaltë. Në anglisht, ekziston një thënie, ‘drejtësia e vonuar nuk është aspak drejtësi’. Mund të shtoj se drejtësia e ngadaltë gjithashtu nuk është fare drejtësi. Shpejtësia e gjykimeve penale duhet të jetë prioritet në interes të viktimave por edhe në interes të të paditurve. Fakti që Gjykata Speciale është themeluar në vitin 2025 dhe se aktgjykimet e para (aktgjykimi përfundimtar i ankesës) është dhënë 8 vjet më vonë në gjykimin e Salih Mustafës në vitin 2023, nuk është dëshmi e efikasitetit të lartë të kësaj gjykate”, deklaroi më tutje hulumtuesja Tromp për Nacionalen.
Sa mund të zgjasë gjykimi?
Hulumtuesja në Tribunalin e Hagës me prejardhje kroate, ka deklaruar për Nacionalen se gjykimi në rastin e krerëve të UÇK-së, nuk mund të përfundojë plotësisht para vitit 2029.
“Në një vit që nga fillimi i proceseve, Prokuroria ka thirrur 54 dëshmitarë. Nuk e di se sa dëshmitarë do të thërrasë Prokuroria, por nëse dëshiron të thërrasë 100 dëshmitarë, pjesa e Prokurorisë do të përfundojë diku vitin e ardhshëm. Mund të pritet që Mbrojtja të ketë të njëjtën kohë për të bërë pjesën e saj të mbrojtjes së çështjes – po flasim për dy vjet për çështjen e mbrojtjes. Mund të thuhet se gjyqi mund të përfundojë pas tre vjetësh, diku në vitin 2027. Por gjykimi dhe vendimi mund të zgjasin edhe gjashtë muaj të tjerë. Pas kësaj, do të fillojë çështja e apelit dhe në një mënyrë apo tjetër, unë nuk shoh që ky gjyq të përfundojë plotësisht para vitit 2029”, tha Tromp për Nacionalen.
“Duke pasur parasysh faktin se të paditurit u transferuan dhe u ndaluan në Hagë që nga viti 2020 - ata mund të kalojnë rreth 10 vjet në ndalimi. Në rastin e pafajësisë – atyre do t'u hiqej 10 vjet liri”, deklaroi hulumtuesja më tutje.
Kritika për mënyrën e themelimit
Profesoresha e asocuar në Universitetin e Amsterdamit, thotë se mediat duhet ta përcjellin në mënyrë sistematike e kritike Gjykatën Speciale.
“Gjykimet e Dhomës së Specializuar të Kosovës nuk marrin vëmendje të mjaftueshme në mediat rajonale apo ndërkombëtare. Edhe Serbia e humbi interesin për Specialen pasi Thaçi, Selimi, Krasniqi dhe Veseli u transferuan në Hagë. Ekziston një perceptim i përgjithshëm se sapo Dhoma e Specializuar të bëhet funksionale, pjesa tjetër do të pasojë. Megjithatë, procedurat dhe aktgjykimi i parë i nxjerrë në rastin e Salih Mustafës tregojnë se mediat duhet ta përcjellin punën e KSK-së në mënyrë më sistematike dhe më kritike”, thotë ajo për Nacionalen.
Ajo foli edhe për mënyrën e themelimit, duke vlerësuar se Gjykata Speciale u bë pazar i Serbisë në tryezën e dialogut.
“Nga ana tjetër, kjo gjykatë nuk duhej të ishte krijuar fare. Konstelacionet politike në Evropë po ndryshonin që nga viti 2014, dhe në peizazhin e ri politik që prek aq shumë Ballkanin Perëndimor, Serbia, me qëndrimet e saj aktuale pro-ruse, nuk do të ishte marrë kurrë aq seriozisht tani sa ishte marrë midis 2010 dhe 2015, kur Gjykata Speciale u bë pazari i Serbisë në tryezën e dialogut të Brukselit. Kjo gjykatë ishte vetëm një nga pjesët e “karrotës” me të cilën Komuniteti Ndërkombëtar, i përfaqësuar në Kuint, u përpoq – përsëri – pa sukses të qetësonte Serbinë dhe ta bënte atë të njohë pavarësinë e Kosovës”, tha Tromp për Nacionalen.
Krejt në fund të intervistës, Tromp pati edhe një pyetje.
“Kur ekzistojnë institucione si Dhomat e Specializuara, ato nuk mund të "zhbëhen" apo të shfuqizohen. Pra, nuk ka mundësi që gjykata të pezullojë gjykimet e saj. Pyetja është, a mundet një gjykatë e papërsosur siç është Dhoma e Specializuar të nxjerrë aktgjykime që do të konsiderohen të drejta dhe të drejta dhe të pranohen nga publiku i Kosovës si të ligjshme dhe legjitime?”, përfundoi Nevenka Tromp për Nacionalen.
