Intervistë | Avokati amerikan për Specialen: Në gjykatat ndërkombëtare, ka edhe ndikime politike

Michael Karnavas është avokat amerikan e njohës i të drejtës ndërkombëtare penale, që është i akredituar edhe nga Gjykata Speciale. Ai dikur ishte ishte avokat në disa raste edhe në Tribunalin për Krime të Luftës në ish-Jugosllavi. Ai ishte avokat i Shefqet Kabashit, që ishte akuzuar për shpërfillje të Tribunalit të Hagës.

Si rezultat, Karnavas është ndjekës i rregullt i procedurave që po zhvillohen në Hagë ndaj ish-pjesëtarëve të UÇK-së. Karnavas ka mbetur i pakënaqur nga terminologjia Ndërmarrje e Përbashkët Kriminale, të cilën Gjykata Speciale po e përdor për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.

Ai në një intervistë për gazetën Nacionale, ka thënë se vonesat në zbulimin e materialeve si dhe plotësimi i fundit i aktakuzës, vetëm sa e vonon edhe më shumë gjykimin ndaj krerëve të UÇK-së. Karnavas shprehet se në secilën gjykatë ndërkombëtare, është i pashmangshëm edhe ndikimi politik. Por që sipas tij, kjo nuk duhet të ndikojë në vendimet që do të meren nga Gjykata Speciale.

INTERVISTA:

Nacionale:

Zotëri Karnavas, sa keni arritur të përcjellni proceset gjyqësore që po zhvillohen në Dhomat e Specializuara të Kosovës?

Michael Karnavas:

Nuk jam ndonjë ndjekës i zjarrtë i çfarëdo vendimi apo procesi në Dhomat e Specializuara, por jam i informuar se çfarë po ndodh atje, dhe jam duke lexuar vendimet kryesore si dhe duke vëzhguar natyrën e përgjithshme të ngjarjeve që po zhvillohen brenda dhe jashtë Gjykatës Speciale sa i përket të akuzuarve. Unë isha më i interesuar për vendimin e gjyqtarit për termin Ndërmarrje e Përbashkët Kriminale. Mbetem i pakënaqur – pavarësisht vendimit të Apelit – se Ndërmarrja e Përbashkët Kriminale duhet të ketë ndonjë mënyrë përgjegjësie para Dhomave të Specializuara.

Nacionale:

Cilat janë gjetjet kryesore apo më interesante që do t’i ndanit me ne në Dhomat e Specializuara, si avokat me përvojë në të drejtën ndërkombëtare penale?

Michael Karnavas:

Me kalimin e procedurave, unë mendoj se Gjykata Speciale ka marrë shumë mësime nga gjykatat e tjera ndërkombëtare penale. Ky është një plus i madh. Duke lexuar disa nga vendimet që kanë ardhur deri më tani nga shkallët e ndryshme, unë jo gjithmonë pajtohem, por i gjej të arsyetuara mirë. Në përgjithësi, është shumë herët për të thënë nëse Gjykata Speciale do të jetë e suksesshme, dhe nëse vendimet do të gëzojnë mbështetjen e qytetarëve të Kosovës.

Nacionale:

Në Kosovë ka pasur vazhdimisht dilema për ndikime politike në Gjykatën Speciale. Keni ndonjë koment për këtë?

Michael Karnavas:

Politika është çështje e brendshme e drejtësisë penale ndërkombëtare. Nuk është e pashmangshme, Çështja është nëse në ndonjë instancë të caktuar, apo në ndonjë gjykatë, politika ndërhyn në atë masë sa që anon në balancën e drejtësisë në favor të një pale ose grupi të lidhur me to. Pra, po, politika hyn në lojë në gjykata dhe gjykatat penale ndërkombëtare, por kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se drejtësia nuk mund të bëhet, ose nuk po bëhet. Gjithçka varet. Ka keqkuptime që mund të çojnë në tregime të rrejshme, por duhet pasur kjdes që të mos nxitosh në përfundime pa e ditur realitetin siç ekizston. Për shembull, me burime të kufizuara financiare e njerëzor, dhe duke pasur parasysh se sa kohë mund të jetë gjykimi i të gjithëv për çdo krim të supozuar, duket të pritet që Prokuroria t’i bëj disa zgjidhje të vështira.

Kush ndiqet penalisht dhe për cilat krime, dhe kush nuk ndiqet fare, shpesh jep pamjen e njëanshmërise ose e trajtimit preferencial ose të ndërhyrje. Kjo është e vërtetë kur anëtarët e një grupi etnik ndiqen penalisht më shumë se të tjeërt. Kjo mund të mos jetë domosdoshmërisht rezultat i ndonjë gjëje tjetër përveç një prioritizimi të burimeve (zgjedhja për të ndjekur penalisht personat më përgjegjës për krimet e supozuara që duket se janë më të faktueshme).

Paraqitjet dhe perceptimet mund të rezultojnë në nxjerrjen e konkluzioneve të gabuara, dhe ushqyerjen me narrative të gabuara se një individ apo grup që ndiqet penalisht, është për shkak të politikës. Prokurorët shpesh supozojnë – që nga fillimi madje, përpara se të hetojnë – se dikush mund të jetë fajtor për shkak të asaj se kush janë, ose në cilën pjesë të zinxhirit komandues kanë qenë. Dështimi për të hetuar e zbuluar provat sidomos shfajsësuese, nuk është diçka e re për tribunalet ndërkombëtare. Ndoshta mund të jetë për shkak të vëllimit të viktimave, ose natyrës së veprave që ushqehet prokuroria, që nëse nuk kontrollohet nga gjyqtarët gjatë zhvillimit të procedurës, mund të çojë në gabime të drejtësisë.

Nacionale:

Sa është e vështirë për avokatët, fakti që Prokuroria në disa raste, është akuzuar për vonesa në nxjerrjen e materialeve?

Michael Karnavas:

Është shumë e vështirë. Gjithashtu e padrejtë, e nganjëherë edhe joetike. Nuk është e pazakontë që disa prokurorë e vonojnë dorëzimin e materialeve për të përfituar në kohë, ose për ta zënë në pritë mbrojtjen. Është e pafalshme që Dhomat e Specializuara të mos përmbushin detyrimet e saj për zbulimin në kohë të materialeve, e sidomos duke ditur kohëzgjatjen që i duhej për të hetuar e mbledhur provat. Gjyqtarët duhet të jentë brutalisht të rreptë me prokurorinë, duke kërkuar shpjegime racionale dhe të arsyetuar kur ndodhin vonesa në nxjerrjen e materialeve. Ndonjëherë, mund të jetë gabim, rezultat i pakujdesisë ose thjesht paaftësi nga ana e prokurorisë. Por kur kjo ndodh shpesh, nuk përjashtohet dembelia e Prokurorisë. Fatkeqësisht, fitimi i rastit me çdo kusht, në krahasim me drejtësinë, shpesh lidhet me shkeljet e zbulimit të materialeve të prokurorisë.

Nacionale:

Ditë më parë Prokuroria e ka plotësuar sërish aktakuzën me detaje të reja. Si e komentoni ju këtë?

Michael Karnavas:

Kjo nuk është diçka e pazakontë. Në të vërtetë, unë do të thoja se në shumë raste, prokuroria do të braktiste detyrat e saj nëse beson se ndryshimi i aktakuzës do të justifikohej, por do të refuzonte ta bënte nëse kjo mund ta vonojë gjykimin apo do të kishte shqetësim për mbrojtjen. Gjyqtarët nuk duhet të vulosin çdo kërkesë për ndryshim. Nëse aktakuza ndryshohet, gjyqtarët duhet të sigurojnë që kjo mos të shkaktojë ndonjë paragjykim për mbrojtjen.

Nacionale:

A e vonon kjo edhe më shumë gjykimin? Dhe nëse po, për sa kohë?

Michael Karnavas:

Mund të shkaktojë vonesë. Përveç sfidave ligjore të cilat janë pjesë e procesit kur Prokuroria kërkon ta ndryshojë aktakuzën në një fazë kaq të vonshme të procesit, njëjtë mund të jetë e nevojshme që mbrojtja të kërkojë kohë që të përgatitet për gjykim. Rastësisht, atje janë ish-prokurorë që veprojnë si avokatë mbrojtës të cilët kanë ndryshuar ose kanë tentuar të ndryshojnë aktkauza edhe në mes të gjykimit, kështu që vështirë se mund të habiten kur kjo të ndodh.

Nacionale:

Kur mund të fillojë gjykimi?

Michael Karnavas:

Kjo varet nga gjyqtarët. Me sa duket ata do të donin të fillonin sa më shpejt që është e mundur, duke balancuar detyrimet e prokurorisë me të drejtat që i takojnë të akuzuarit. Zvarritja e procedurës është mjaft e zakonshme në gjykatat penale ndërkombëtare. Publiku nuk është gjithmonë i informuar për manovrat në prapaskenë, dhe tentativat e palëve për fillim të shpejt të gjykimit, apo një vonesë kaq të madhe. Në çdo rast, është detyrë që gjyqtarët ta kontrollojnë fillimin dhe ritmin e gjykimit.

Nacionale:

Prokuroria ka kërkuar diku 8-10 vjet për kohëzgjatje të gjykimit. A është shumë kjo periudhë, bazuar në përvojën tuaj?

Michael Karnavas:

Unë nuk e di për një parashikim të tillë, dhe do të ishte kohë tepër e gjatë dhe në kundërshtim me të drejtën e të akuzuarve për gjykim të drejtë e të shpejtë. Nëse e marrim parasysh edhe procedurën paraprake, gjykimit, ankesave, do të thoja se bazuar në madhësinë e rastit, kompleksitetit, 8 deri në 10 vjet nuk do të ishin aq shumë.

Nacionale:

Të akuzuarit po mbahen në paraburgim për më shumë se një vit, dhe gjykimi nuk ka nisur. A është shkelje ky fakt?

Michael Karnavas:

Duket se kishte nxitim për t’i arrestuar të dyshuarit, para se rasti të përgatitej plotësisht. Një vit, apo edhe dy e tri vjet, nuk është kohë e pazakontë për nisjen e gjykimit, edhe kur të akuzuarit janë në paraburgim dhe u mohohet lirimi i përkohshëm. Gjithesi, kjo është e padrejtë. Por, atëherë duhet të merren parasysh edhe aktivitete paraprake. Kur marrim parasysh atë që ka ndodhur në vitin e kaluar, nuk mnedoj se është kohë jashtëzakonisht e gjatë për mbajtjen e të akuzuarve në paraburgim. Duhet të kemi parasysh se mbrojtja ka nevojë për kohë për t’u përgatitur për gjykim, ndaj nuk është në avantazh që ata ta nisin gjykimin përpara se të bëjnë të gjitha analizat e të hetojnë. Natyrisht që do të preferohej që i akuzuari të ishte në liri, por kjo i takon gjyqtarëve të vendosin.